گذر زمانی رخ میدهد که یکی از سیارات ناهید یا عطارد از دید ناظر زمینی از مقابل قرص خورشید عبور کند. این صحنه از پشت یک تلسکوپ مجهز به پالایه مخصوص , شبیه به یک نقطه تیره رنگ روی سطح خورشید است که در طی ساعاتی از نقطه ای از خورشید وارد و ساعاتی بعد از آن خارج میشود. این همان اتفاقی است  که در 19 خرداد 1383 هم در ایران رخ داده بود. در آن سال ایران شاهد تمام مراحل عبور سیاره ناهید از مقابل خورشید بود. گذر ناهید در 17 خرداد 1391 در ایران کامل نیست و ما پس از طلوع خورشید میتوانیم از نیمه آن را مشاهده کنیم.

  گذر زمانی رخ میدهد که یکی از سیارات ناهید یا عطارد از دید ناظر زمینی از مقابل قرص خورشید عبور کند.تصویر گذر ناهید در 19 خرداد 1383 - اصفهان .

گذر چیست؟

گذرهای سیاره‌ای از مقابل خورشید از پدیده‌های کم‌یاب آسمان‌اند که از دید ناظر زمینی تنها برای دو سیاره تیر و ناهید (سیارات داخلی مدار زمین)رخ می‌دهند. گذرها پدیده‌هایی مثل خورشیدگرفتگی هستند، با این تفاوت که در خورشیدگرفتگی کامل، ماه تمام قرص خورشید را می‌پوشاند و دیگر نوری از خورشید به زمین نمی‌رسد، اما تیر و ناهید آن قدر از زمین دورند که هنگام گذر مثل لکه گرد سیاهی بر قرص درخشان خورشید دیده می‌شوند. موقع گذر، زمین، سیاره و خورشید بر یک خط قرار دارند. گذر تیر در هر قرن تا ۱۳ بار روی می‌دهد، اما گذر ناهید در بهترین شرایط هر قرن فقط ۲ بار تکرار می‌شود. هیچ گذر ناهیدی در قرن بیستم روی نداد. در واقع از زمان اختراع تلسکوپ تاکنون این پدیده تنها ۶ بار رخ داده‌است. هنگام گذر لکه گرد و سیاه (البته با رعایت نکات ایمنی رصد خورشید). لکه ناهید گرد و کاملاً تیره‌است، اما لکه‌های خورشیدی شکل دایره‌ای ندارند و تاریکی آنها هرگز به اندازه ناهید نیست. گذر ناهید چند ساعت طول می‌کشد.

رصد گذر

برای مشا هدهٔ گذر ناهید لزوما نیاز به ابزار اپتیکی نیست بلکه با چشم غیرمسلح هم می‌توان این پدیده را مشاهده کرد. هنگام رصد چشم نباید مستقیما به خورشید خیره شود بلکه باید چشم یا ابزار اپتیکی مورد استفاده را به فیلترهای مخصوصی مجهز کرد تا از صدمه زدن امواج فرابفش و مضر به چشم جلوگیری شود. سیاره ناهید با کمی دقت به شکل لکه گرد و سیاهی مشاهده می‌شود راحتی از لکه‌های خورشیدی قابل تفکیک خواهد بود زیرا لکه‌های خورشیدی شکل منظمی ندارند و به اندازهٔ ناهید تیره و سیاه رنگ نیستند.

مراحل گذر

    تماس اول: لحظه‌ای که قرص سیاره از بیرون با خورشید مماس می‌شود. از این زمان گذر آغاز می‌شود.
    تماس دوم: حدود بیست دقیقه بعد که قرص سیاره از درون با خورشید مماس می‌شود.
    بعد از آن طی چند ساعت سیاره از مقابل خورشید حرکت می‌کند.
    تماس سوم: زمانی که قرص سیاره به لبه دیگر خورشید می‌رسد.
    تماس چهارم: سرانجام سیاره با خورشید از بیرون مماس می‌شود و گذر به پایان می‌رسد.

گذر سال ۱۳۹۱

 عبور سیاره ناهید از مقابل خورشید در تاریخ ۱۷ خرداد ۱۳۹۱ (۵ ژوئن ۲۰۱۲م) از ساعت ۲:۴۰ تا ۹:۲۰ بامداد به وقت ایران (ساعت ۲۲:۰۹ تا ۴:۴۹ به وقت جهانی) خواهد بود. شروع گذر را می‌توان در سراسر آمریکای شمالی، هاوایی، مناطق انتهای شمالی و باختری آمریکای جنوبی، نوارهای شمالی و خاوری آسیا و استرالیا و زلاند نو تماشا کرد. تماشاگران در آلاسکا، آسیا، استرالیا، بخش‌هایی از آفریقا و خاور اروپا نیز مکان‌هایی مناسب برای دیدن پایان گذر خواهند بود، زمانی که ناهید از قرص خورشید بیرون می‌رود. در ایران تماس‌های اول و دوم سیاره ناهید با خورشید قبل از طلوع خورشید رخ خواهد داد و ساکنان ایران تنها قادر به مشاهده تماس‌های سوم و چهارم خواهند بود که منطقه سرخس و چابهار در ایران بهترین نقاط برای رؤیت هستند. این رخداد نجومی ۱۲۰ سال دیگر تکرار خواهد شد.

گزارش های گذر ناهید در ایران

آیا ایرانیان اولین رصد گران گذر ناهید از مقابل خورشید بوده اند .  آیا ابن سینا این گذر را در 24 می 1032 میلادی در حوالی همدان فعلی رصد کرده است؟ ابن سینا در فصل آخر کتاب شفا اشاره ای به رصد چنین واقعه ای داشته است.


رصدگران آلمانی در سال 1874 اصفهان را برای رصد گذر ناهید انتخاب کرده بودند. مکان رصد آنها جایی به نام باغ زرشک در قسمت جنوبی سی و سه پل بوده است.

 

 سنگ نوشته ای که گروه آلمانی در محل رصد خود به جای گذاشتند, هم اینک در کلیسای وانک اصفهان نگهداری میشود.

پوریا ناظمی منجم آماتور , نویسنده و خبرنگار علمی با بررسی بخشهایی از تاریخ نجوم ایران و همچنین مراجعه به کتب و مقالات دانشمندان ایران در اویل هزاره دوم میلادی شواهدی بر امکان رصد گذر ناهید در سال 1032 توسط ابن سینا به دست اورده است . با استناد به فصل اخر کتاب شفا و اشاره ای که ابن سینا در این کتاب به رصد گذر دارد  همچنین بررسی گذرهایی که از ایران قابل مشاهده بوده به این نتیجه رسیده که  ابن سینا این گذر را در 24 می 1032 میلادی در حوالی همدان فعلی رصد کرده است . بخشهایی از این گذر تنها از مناطق غربی ایران قابل رویت بوده زیرا خورشید دقایقی پس ازتماس دوم  غروب می کرده .

روزهای آینده بخش ویژه گذر زهره همراه با مقالات و عکسهای اختصاصی و معرفی برنامه های ویژه این پدیده در صفحه ویژه آن در سایت آسمان پارس منتشر خواهد شد.

نوشته شده در دو شنبه 28 فروردين 1391برچسب:,ساعت توسط احسان|